Bốn tuần lễ đầu sau sinh là thời gian cấp thiết để trẻ thực hiện những biến đổi sinh lý thích ứng với cuộc sống bên ngoài tử cung. Đó chính là thời đoạn lọt lòng, việc chăm sóc trẻ sơ sinh và nuôi dưỡng thời đoạn này rất cần sự kĩ càng, nhẹ nhàng, cẩn trọng và bảo đảm vệ sinh.
Phòng trẻ nằm
Phải thoáng, tĩnh, bảo đảm vệ sinh sạch sẽ. Mùa hè phải mát, mùa đông phải ấm, tránh gió lùa. Mẹ nằm cùng con để tiện việc cho con bú và coi ngó trẻ.
Nhiệt độ phòng
Trẻ đủ tháng thường ngày cân nặng từ 2.500g trở lên thì nhiệt độ phòng tối thiểu 25 - 260C sẽ giúp trẻ hồi phục thân nhiệt và duy trì thân nhiệt ở mức thường nhật vì trẻ thường bị hạ thân nhiệt sau sinh do tiếp xúc với môi trường ngoài tử cung.
Coi ngó rốn
Khi trẻ ra đời, phổi bắt đầu hoạt động thì các huyết mạch rốn sẽ xẹp và xơ hóa. Quá trình xơ hóa này hoàn thiện trung bình 6 - 8 tuần. Đoạn rốn còn lại sẽ khô và rụng. Thường nhật rốn rụng ở ngày thứ 5 - 7 sau sinh. Trước khi rụng, chân rốn chưa khô, chưa thành sẹo nên phải coi ngó cẩn thận, phải thay băng rốn hàng ngày để tránh vi trùng thâm nhập thân.
Thao tác thay băng rốn cũng như thay băng vết thương: trước nhất, rửa tay bằng xà phòng và nước, sau đó khử trùng lại bằng cồn. Gỡ bỏ gạc cũ. Dùng còn 70 - 90 độ lau sạch chân rốn, đoạn rốn còn lại và lau xung quanh rốn một vùng đường kính 4 - 5cm.
Xem thêm giai đoạn nào dễ có thai nhất
Lau khô cồn bằng bông hấp sát trùng rồi dùng gạc sát trùng bọc kín đoạn rốn còn lại và dùng băng khử trùng băng lại.
Thay băng hàng ngày đến khi rốn rụng và khô thành sẹo, phải giữ rốn luôn khô, sạch.
Coi ngó mắt
Khi đẻ thường, thai nhi lọt qua âm đạo của mẹ, mắt trẻ xúc tiếp với chất bẩn, nhất là người mẹ bị viêm nhiễm âm đạo có thể bị nhiễm khuẩn ngay sau sinh. Mắt trẻ cần được rửa bằng bông hoặc gạc thấm nước sạch, nước muối NaCl 0,9%, lau mỗi mắt 1 miếng gạc từ phía mũi ra ngoài rồi nhỏ thuốc mắt vào từng bên cho trẻ. Hiện nay, hay dùng gentamycin 0,3%.
Chăm sóc da và niêm mạc
Da trẻ mỏng, mềm. Tổ chức mỡ kết liên lỏng lẻo, do đó, da trẻ dễ bị thương tổn và nhiễm khuẩn. Lúc mới sinh, trên da con nít thường tủ một lớp gây trắng, không cần tắm ngay sau sinh, chỉ cần lau khô da, tóc của bé rồi mặc áo quấn tã ngay để giữ ấm cho trẻ. Ngày hôm sau, tắm bằng nước ấm sẽ làm sạch lớp gây, không nên giữ lâu lớp gây trên da trẻ. Sau mỗi lần trẻ đái, ỉa, nên rửa sạch bằng nước ấm và lau khô.
Mỗi lần thay tã cho trẻ phải rửa sạch bộ phận sinh dục và hậu môn bằng nước sạch, từ trước ra sau. Để ý không để vi khuẩn từ hậu môn thâm nhập vào âm đạo bé gái, còn với bé trai, tuyệt đối không tuốt ngược bao quy đầu. Sau khi lau khô, thoa kem dưỡng da dự phòng hăm loét rồi quấn tã sạch cho trẻ.
Tắm cho trẻ
Vào mùa hè nóng nực, có thể tắm hàng ngày. Vào mùa đông, có thể tắm 2 - 3 lần/tuần vào lúc thời tiết ấm, thay vào đó là lau mặt, cổ, nách, bẹn... Trực tính vì những chỗ này hay tích trữ mồ hôi dễ gây hăm loét da. Khi rốn chưa rụng, lúc tắm, tránh làm ướt rốn. Sau tắm, lau khô toàn thân, nhất là những vùng nếp gấp da rồi mặc áo, quấn tã cho trẻ.
Theo dõi phân, nước giải
Trong 24 giờ đầu sau đẻ, trẻ đã đi ngoài phân xu. Thời gian đi ngoài phân xu 2 - 4 ngày, phân xu có màu đen hoặc xanh thẫm, không có mùi. Nếu phân xu loãng, có mùi thối, bụng trướng, nề thành bụng, nôn nhiều thì phải nghĩ đến nhiễm khuẩn đường ruột, viêm ruột hoại tử, phải đưa đến bệnh viện khám và điều trị. Sau 24 giờ chưa đi ngoài phân xu, bụng trướng, nôn trớ thì có thể do phân xu quánh hoặc tắc ruột do teo hoặc không có lỗ lỗ đít, phải cấp cứu ngoại khoa.
Theo dõi phân trong 24 giờ sau sinh rất quan yếu, giúp phát hiện những bất thường ở trẻ. Hết phân xu sẽ chuyển sang phân vàng nhuyễn hay hoa cà hoa cải.
Tham khảo những dấu hiệu nhận biết có thai
ỉa làng nhàng 8 - 9 lần/ngày, về sau giảm dần theo thời kì. Đi tiểu trung bình từ 15 - 20 lần/ngày, nước giải trong, không có mùi vì chức năng thận còn yếu, chưa cô đặc nước giải. Nếu trẻ đái ít, nước đái nặng mùi, màu sẫm, nên nghĩ đến việc trẻ bú không đủ sữa vì sữa mẹ rất nhiều nước, cần cho bú theo nhu cầu.
Mời xem tiếp trên số 51 ra ngày 31/3/2014
BS. Phạm Thị Thục
